Tiếng Ý gọi là
"bufala", dân Mỹ thì gọi là "fake news", diễn nôm ra là
"tin vịt". Cái thứ tin vịt này thì cũng chẳng có gì mới là, xưa nay thi
thoảng một vài tờ báo "chuyên ngành" cũng hay phao tin vịt.
Trong thời buổi hậu hiện
đại Internet với sự hiện diện các mạng xã hội như Facebook hay Twitter thì các
tin vịt đã tìm được môi trường để sung mãn vô tội vạ. Và trong những năm gần
đây tin vịt bắt đầu lấn chiếm thị trường thông tin, qua mặt cả các thông tin chính
thống của báo chí (báo giấy và báo mạng). Nói là "sung mãn và vô tội vạ"
vì dân cư mạng xã hội cứ tha hổ thả vịt, không ai chạy theo kiểm chứng, không
ai bỏ thì giờ kiểm lọc thông tin. Chỉ cần "thả vịt" ra là cả mạng xã
hội cứ "tam tam" truyền đi trên mạng .... Đến khi (nếu có) ai kiểm chứng
được đấy là tin vịt .... thì chuyện cũng đã lỡ rồi ...
Điển hình nhất là cuộc
tranh cử của lão Trump bên Mỹ vừa rồi là hoàn toàn dựa trên tin vịt của các mạng
xã hội, các nhóm quá kích cực đoan hữu khuynh, kỳ thị chủng tộc, tha hồ thả vịt
bôi tro trác trấu cả Obama lẫn Hillary: chẳng hạn con vịt đưa tin là Obama là
người Phi Châu, theo đạo Hồi Giáo .... đến bây giờ vẫn còn bơi lỏng nhỏng trên
mạng xã hội. Hay trong kỳ tranh cử Mỹ vừa rồi, có tin vịt phao là bà Hillary có
dính dáng đến một trung tâm hoạt động mua bán nhi dục .... Hư thực ra sao thì
mãi sau này mới kiểm chứng được là tin vịt, nhưng lúc ấy Trump đã thắng cử rồi.
Năm tới là bên Đức đi bầu
lại (và bà Merkel đã quyết định ra tranh cử lần thứ tư), và bên Pháp cũng có bầu
cử. Lấy kinh nghiệm "xương máu" của hệ lụy tin vịt trên mạng xã hội ở
Mỹ vừa qua, cả chính phủ Đức và chính phủ Pháp đang bắt đầu ngồi bàn thảo về
cách phòng chống tin vịt trên mạng xã hội trong mùa tranh cử sắp tới.
Phía bộ phận Tư Pháp của Ủy
Ban Châu Âu cũng đang bắt đầu vô trận.
Vấn đề cực kỳ phức tạp:
vì mặt tích cực của các mạng xã hội là nó đăng tải những thông tin mà giới truyền
thông chính thống không đăng tải, hay tệ hơn như ở mấy xứ rồng rắn là cấm không
cho đăng tin .... lề trái, do đó giúp cho người dân biết những sự thật mà giới
nắm quyền bưng bít. Về mặt pháp lý mà nói thì cho đên bây giờ có hai sự khác biệt
cơ bản giữa Chủ báo (và ban biên tập) của báo giấy (và phiên bản điện tử của
các báo này) khi đều phải chịu trách nhiệm về những thông tin mà báo đăng tải:
nếu đó là những tin vịt nhằm cố ý bôi lọ nhà nước và đối thủ chính trị thì
ngành Tư pháp sẽ điều tra Chủ báo và ban biên tập. Nhưng còn mạng xã hội như
"fây-bút" hay Twitter thì những tay chủ xị của các mạng này (như tay Mark
Zuckerberg của "fây-bút", hay Jack Dorsey của Twitter) hoàn toàn
không phải chịu trách nhiệm về những thông tin đăng trên mạng xã hội (thậm chí cũng không chịu trách nhiệm về
những thông tin nhằm tuyên truyền cuộc thánh chiến của nhóm Hồi Giáo cực đoan):
trên mặt pháp lý, đó chỉ là những "piattaforma" có mục đích duy nhất
là đăng tải thông tin, bất luận tin gì. Chỉ khi nào nhà chức trách sau những
khó khăn tốn công sức (của người dân, vì đó là tiền thuế trả cho những cơ quan
điều tra tin vịt) thì chính phủ mới có thể "van xin" các chủ xị của
các mạng xã hội cho gỡ tin vịt ra .... Vì các tay chủ xị vẫn khăng khăng bảo
là họ muốn tôn trọng nguyên tắc tự do ngôn luận.
Bufala về tin vợ của Renzi "phản" chồng trong kỳ trưng cầu dân ý hôm 04/12 vừa qua ở Ý
Chuyện này còn dài, không
biết khi vào mùa tranh cử bên Đức và bên Pháp thì ngành tư pháp của các quốc
gia này hay của Châu Âu có nặn ra được biện pháp nào không ... Nếu không thì vịt
sẽ tha hồ bơi vô tội và trên mạng.
Nhưng trước mắt, những
quan ngại của giới chính trị Châu Âu, sau kinh nghiệm tranh cử của Trump, lại
đang hà hơi tiếp sức cho các chính phủ độc tài toàn trị ở mấy xứ rồng rắn. Đấy,
đã bảo mà, mạng xã hội toàn là tin vịt, nhằm bêu xấu để chống phá nhà nước, chống
phá cách mạng, chống đảng .... Do đó trước khi nổ ra xì-căn-đan của Trump, chính
phủ rồng rắn đã nhìn xa thấy rộng và đã tận tình kiểm duyệt các thông tin trên
mạng xã hội. Các quan ngại của các chính phủ Châu Âu cho thấy là đúng như các
chính phủ rồng rắn đã nhận định: phải bảo vệ ổn định nhà nước với bất cứ giá
nào, thậm chí bưng bít thông tin, bắt bớ tù đày những người chỉ muốn phản ảnh
tiếng nói của quần chúng.
Roma, 29/12/2016