Chiều hôm qua 28 tháng 9, Silvio Berlusconi đã chính thức quyết định rút tất cả 5 Bộ trưởng thuộc đảng “Nhân Dân Tự Do” (Popolo della Libertà) của ông ta ra khỏi Hội Đồng Chính Phủ của Thủ tướng Enrico Letta. Và như thế là trên thực tế Silvio Berlusconi đã “khai pháo” mở màn cho kịch bản tồi tệ nhất cho nước Ý hiện nay: đó là khủng hoảng chính phủ.
Chính phủ của Enrico Letta, như người ta còn nhớ, được
ra đời cách đây 5 tháng trong hoàn cảnh bế tắc chính trị ở Quốc hội vì đảng “Dân
Chủ” (Partito Democratico), vốn được mang tiếng là thắng cử hồi tháng 2 vừa qua
nhưng vẫn không tìm ra được đa số để lập chính phủ, và do đó Tổng thống Ý, ông
Giorgio Napolitano đã bắt buộc phải chọn con đường chính phủ “đại đoàn kết” với
sự tham gia của cả hai lực lượng chính trị đối địch nhau là đảng Dân Chủ và đảng
Nhân Dân Tự Do, với hy vọng là tạo ra được một ổn định chính trị tối thiểu để
có thể giúp nước Ý thoát ra khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế tài chánh.
Silvio Berlusconi biện minh cho quyết định rút nhân
sự ra khỏi Chính phủ là vì chính phủ muốn tăng thuế giá trị gia tăng (tức là
thuế IVA (VAT) từ 21% lên 22%) trên hàng hóa tiêu dùng. Và vẫn theo lời của
Silvio Berlusconi, điều này là đi ngược lại chủ trương không tăng thuế của Đảng
Nhân Dân Tự Do.
Trên thực tế thì kể từ hồi tháng 8, khi Tòa Án Tối
Cao kết án vĩnh viễn Silvio Berlusconi 4 năm tù về tội gian lận thuế má, và
nhất là quyết định 5 năm nghiêm cấm giữ các chức vụ nhà nước, trong đó có chức
đại biểu Quốc hội, và dựa theo một sắc luật mới vừa ra đời hồi năm ngoái (còn
gọi là luật Severino, tên của Bà Bộ Trưởng Tư Pháp thời chính phủ Mario Monti,
Paola Severino), sắc luật mà trước đó chính Đảng của Berlusconi cũng đã bỏ
phiếu thông qua, theo đó những người bị kết án vĩnh viễn từ 2 năm tù trở lên sẽ
không có quyền ứng cử vào Quốc hội. Chính đây là mấu chốt đã khiến Silvio
Berlusconi và Đảng Nhân Dân Tự Do của ông ta bắt đầu “tra tấn” chính phủ Enrico
Letta ngày đêm với những hăm dọa cho ngã chính phủ bằng đủ mọi cách với hy vọng
gây được áp lực với lên đảng Dân Chủ để tìm ra một “giải pháp chính trị đàm
phán” nào đó cho phép Silvio Berlusconi vẫn có thể tiếp tục ngồi lại trong Quốc
hội. Lý do rất đơn giản là vì nếu không còn giữ được chức đại biểu Quốc hội thì
Silvio Berlusconi sẽ bị mất quyền miễn tố, và như thế thì ông ta cũng mất hết ô
dù làm lá chắn để trốn tránh những nợ nần công lý. Như ta biết là hiện nay, sau
vụ án gian lận thuế má vừa kết thúc như nói trên, các Tòa án vẫn còn đang tiếp
tục xử những vụ án nổi tiếng khác như vụ “Rubygate” trong đó chính Silvio
Berlusconi là nghi can trong việc “mua dâm và quan hệ tính dục với trẻ vị thành
niên và lạm quyền”, hay vụ án “mua chuộc đại biểu Quốc hội” để lật đổ chính phủ
trung tả của Romano Prodi hồi năm 2008.
Đặc biệt là theo lịch trình của Quốc hội thì ngày 4
tháng 10 sắp tới, dựa trên bản kết án vĩnh viễn của Tòa án tối cáo hồi tháng 8
vừa qua, Ủy ban Quốc hội đặc trách về quyền miễn tố của đại biểu sẽ bỏ phiếu để
xét xem Silvio Berlusconi có còn đáng
được hưởng quyền miễn tố hay không. Nếu Ủy ban bỏ phiếu đa số bát bỏ quyền miễn
tố thì sau đó toàn thể Thượng viện sẽ bỏ phiếu chấp nhận quyết định của Ủy ban.
Theo các đánh giá dựa trên cán cân lực lượng giữa các đảng phái thì gần như
chắc chắn là Silvio Berlusconi sẽ bị tước quyền miễn tố. Và chính đây là cốt
lõi của quyết định rút các Bộ trưởng ra khỏi chính phủ.
Bởi vì rút các Bộ trưởng ra khỏi chính phủ, Silvio
Berlusconi đã làm ngã chính phủ, với hy vọng là chính phủ mới sẽ không được ra
đời vì không có đa số. Như thế thì Quốc hội sẽ đi đến giải tán. Nước Ý lại bắt
đầu tranh cử. Và nhất là trong bối cảnh bị giải tán sớm, Quốc hội cũng sẽ không
có thì giờ bỏ phiếu về quyền miễn tố của Silvio Berlusconi, và như thế là ông
ta sẽ còn có khả năng tranh cử tiếp tục ... với hy vọng là thắng cử với đa số
trong Quốc hội ... để thay đổi luật lệ nhằm cho phép ông ta vẫn tiếp tục làm
đại biểu Quốc hội.
Tất cả mọi chuyện như thế là vẫn xoay quanh cái
trục “nợ nần công lý riêng tư” của một cá nhân chứ không dính dáng gì đến vấn
đề quyết định về thuế má của chính phủ như Silvio Berlusconi ngụy biện.
Câu hỏi đặt ra trước mắt là: thế thì cái gì sẽ xẩy
ra trong những ngày sắp tới ?
Hiện nay người ta chỉ có thể dự đoán được hai kịch
bản.
Kịch bản thứ nhất là ông Enrico Letta sẽ trở lại
Quốc hội để đi tìm một đa số mới để lập ra một chính phủ mới. Chắc chắn là mô
hình “đại đoàn kết” (với sự tham gia của cả hai đảng đối địch Dân Chủ và Nhân
Dân Tự Do) không còn tính khả thi. Như ta đã biết là ở Hạ viện đảng Dân Chủ tự
mình có đủ đa số. Vấn đề là ở Thượng viện, đảng Dân chủ cần có sự tham gia của
ít nhất là một lực lượng chính trị khác để có đa số. Người ta hay nói đến khả
năng một số nghị sĩ của phe Berlusconi có thể “bỏ ngũ” để cùng với lực lượng
trung dung của cựu Thủ tướng Mario Monti để cùng với đảng Dân Chủ lập ra đa số
mới. Khả năng khác là ngay chính một số đại biểu của Phong Trào 5 Sao cũng có
thể “bỏ ngũ. Trên thực tế
thì trong mấy tháng vừa qua, ngay trong hàng ngũ của Phong trào 5 sao cũng đã
xẩy ra chia rẽ và một số đại biểu đã rời khỏi nhóm của Phong trào 5 sao.
Kịch bản chính phủ mới cũng là kịch bản mà Tổng
thống Giorgio Napolitano mong muốn, vì đó là kịch bản “low-cost” cho nước Ý,
trong nghĩa là những hệ lụy chính trị và kinh tế tài chánh sẽ giảm thiểu tối
đa, tình trạng bất ổn sẽ được rút ngắn.
Kịch bản thứ hai là không tìm ra được đa số mới,
Tổng thống Giorgio Napolitano bắt buộc phải tuyên bố giải tán Quốc hội trước
nhiệm kỳ ... và nước Ý lại trở lại mùa tranh cử một cách vô bổ. Đây là kịch bản
tồi tệ nhất cho nước Ý. Tồi tệ bởi vì trước nhất là trong cơn khủng hoảng kinh
tế tài chánh, sản xuất đình đốn, thất nghiệp gia tăng ... thêm mấy tháng tranh
cử, chính phủ lúc đó chỉ là “chính phủ hành chánh” nên sẽ không có khả năng đưa
ra những biện pháp cụ thể để giải quyết những khó khăn của đất nước. Càng tồi
tệ hơn vì trong trường hợp này cử tri lại vẫn tiếp tục đi bầu với luật bầu cử
hiện hành vốn đã không cho phép Quốc hội hồi tháng 2 vừa qua có được một đa số
ổn định ... và do đó rất có khả năng là Quốc hội mới cũng sẽ rơi vào cái vòng
bất ổn chính trị như Quốc hội hiện nay. Trong khi đó thì rất có thể là tình
trạng rối loạn này sẽ làm cho nền kinh tế tài chánh của Ý thêm tục hậu. Nợ nhà
nước hiện nay đang có khuynh hướng vượt quá 3% trên tổng sản lượng quốc gia,
mức độ tối đa mà Châu Âu đề ra cho các quốc gia thành viên. Nếu phải trở lại
những tháng ngày tê liệt vì tranh cử ... thì chắc chắn là nợ nhà nước của Ý sẽ
vượt hơn chỉ số 3%. Và điều này có nghĩa là Ủy Ban Châu Âu lại sẽ báo động và Ý
sẽ phải bị “trừng phạt”.
Thực ra thì còn có kịch bản thứ ba, nhưng dựa theo
các cán cân lực lượng giữa các đảng phái chính trị hiện nay trong Quốc hội thì
tính khả thi của kịch bản này rất thấp: đó là Enrico Letta sẽ lập ra chính phủ
thiểu số. Tức là trên nguyên tắc chính phủ không có đa số “trực tiếp”, nhưng
được sự “đồng tình” từ bên ngoài của một (hay nhiều) lực lượng chính trị không
trực tiếp tham gia vào Hội đồng chính phủ. Nói thẳng ra là một “đa số gián
tiếp”. Nhưng điều này có nghĩa là đảng Dân chủ phải có những thỏa thuận với một
số lực lượng chính trị để có được sự ủng hộ từ bên ngoài. Và nhất là một chính
phủ thiểu số như thế thì “độ dày ổn định” cũng khá giới hạn, bởi vì các lực
lượng chính trị ủng hộ từ bên ngoài rất có thể sẽ có những thế đứng không hoàn
toàn “nhất trí” với phe của chính phủ (bởi vì nếu “nhất trí” thì họ đã trực
tiếp tham gia chính phủ rồi !!!), do đó các quyết định và các chính sách của
chính phủ có thể thường xuyên gặp nhiều cản trở trong Quốc hội. Tuy nhiên, kịch
bản thứ ba này xem ra vẫn còn khá hơn là kịch bản đi bầu lại. Ít ra là trong
thời gian của chính phủ thiểu số Quốc hội có thể nhanh chóng thay đổi luật bầu
cử trước khi cử tri đi bầu lại.
Tuy nhiên cũng cần nói thêm là kịch bản đi bầu
lại, dù là kịch bản tồi tệ nhất, nhưng cũng là kịch bản mà rất nhiều lực lượng
chính trị mong muốn, có lực lượng thì chính thức tuyên bố là muốn trở lại bầu
cử, có những lực lượng không chính thức nói ra, nhưng trong thâm tâm cũng rất
muốn nước Ý đi bầu lại.
Những lực lượng chính thức tuyên bố muốn trở lại
thùng phiếu là đảng Nhân Dân Tự Do của Berlusconi, đảng Liên Đoàn Phương Bắc
(Lega Nord), Phong trào 5 sao.
Riêng đảng Dân Chủ thì muốn tránh kịch bản đi bầu
lại, nhưng trong nội bộ của đảng không hẳn ai cũng nhất trí điều này. Đặc biệt
là phe nhóm của ông Matteo Renzi, thị trưởng thành phố Firenze.
Matteo Renzi là một nhân vật “nổi cộm” hiện nay
trong đảng Dân Chủ, tiêu biểu cho sự “đổi mới” trong đảng, nhất là đổi mới về
nhân sự trong hàng ngũ lãnh đạo đảng, vốn bị phê phán là quá sơ cứng và không
có khả năng (và thiện chí) đấu tranh.
Theo các cuộc thăm dò ý kiến thì nếu phải đi bầu lại ngay thời điểm hôm nay,
thì người mà đại đa số đảng viên của đảng Dân Chủ muốn đưa ra tranh cử vào chức
vụ Thủ tướng chính là Matteo Renzi. Và người ta cũng hy vọng rằng Matteo Renzi
có đủ khả năng đánh bại Silvio Berlusconi (Matteo Renzi có lợi điểm là trẻ
trung (38 tuổi) so với một Silvio Berlusconi đã 77 tuổi). Tuy nhiên hiện nay đa
số lãnh đạo đảng Dân Chủ đang tìm đủ cách để ngăn chận “con đường tiến thân”
của Matteo Renzi, điều này có nghĩa là nếu phải đi bầu lại ngay lập tức, trong
hoàn cảnh tương đối thất bại của chính phủ Enrico Letta, thì Matteo Renzi sẽ có
nhiều khả năng thắng cử. Ngược lại, nếu chính phủ Enrico Letta tiếp tục “thọ”
với một đa số mới, việc bầu cử sẽ được dời lại ít ra cho đến mùa thu năm 2014,
trong điều kiện đó, sức “công phá” của Matteo Renzi có thể bị giảm sút, một
phần theo thời gian, một phần do những thành quả mà chính phủ Enrico Letta có
thể đạt được. Chính vì thế mà Matteo Renzi, dù không chính thức nói ra, nhưng
vẫn muốn đi đến kịch bản đi bầu lại.
Thế là nước Ý lại rơi vào khủng hoảng chính phủ.
Nhưng lần này thì đúng là ... chỉ có một con sâu ...làm rầu cả một nồi canh !!!
Roma, 29/09/2013.