Ý là một quốc gia theo thể chế Cộng hòa và nhà
nước Ý là một nhà nước thế tục (laico – tức là hiến pháp Ý không phải dựa theo
một giáo điều tôn giáo nào cả). Tuy nhiên trên thực tế ở Ý đời sống chính trị
xã hội, và cả kinh tế tài chánh, của nước Ý lúc nào cũng phải chịu ảnh hưởng
(hoặc gián tiếp hoặc đôi khi trực tiếp) của Tòa thánh Vatican.
Kể từ sau Đệ II thế chiến, ảnh hưởng của Tòa thánh
đã liên tục kéo dài gần ½ thế kỷ thông qua quá trình liên tục cầm quyền của
Đảng Dân Chủ Thiên Chúa Giáo trước đây (Partito Democrazia Cristiana – nay đã
giải thể từ năm 1994, trùng với thời kỳ cáo
chung của nền Đệ I Cộng hòa Ý trước những xì-căn-đan về tham nhũng hối lộ của
giới cầm quyền lúc đó).
Nhưng đó chỉ là “bề nổi” của ảnh hưởng của Tòa
thánh. Trên thực tế, Tòa thánh Vatican tác động lên đời sống chính trị xã hội
và kinh tế của nước Ý thông qua một tầng lớp xã hội trải đều hàng ngang xuyên
suốt qua tất cả các cơ cấu tổ chức chính trị xã hội kinh tế của nước Ý: từ đảng
phái chính trị đến các phong trào dân sự, từ các nhóm trí thức đến các hội đoàn
chuyên ngành, từ các bộ phận nhà nước đến các cơ sở tư nhân, từ lãnh vực giáo
dục đến các cơ sở y tế ... Đó là tầng lớp “công giáo”: họ là những người sống
và hoạt động trong đủ ngành nghề, trong mọi lãnh vực, ở mọi cấp bậc cao thấp
trong xã hội ... như bất cứ một công dân Ý khác, nhưng những tư duy của họ,
những quan điểm về văn hóa xã hội và chính trị ... đều chịu ảnh hưởng giáo lý
của nhà thờ Công giáo.
Đó là những “thành phần công giáo” trong các đảng
phái, kể luôn cả các đảng tả như Đảng Cộng sản trước đây, đó là những “nhóm công
giáo” trong giới trí thức hàn lâm, đó là những “phong trào công giáo” thường
xuyên có mặt trong đời sống hằng ngày của xã hội, đó là những “tổ chức công
giáo” có thành viên hiện diện ở trong giới lãnh đạo của mọi cơ chế nhà nước hay
kinh tế tài chánh.
Một trong những “phong trào” nổi tiếng và có ảnh
hưởng kinh tế chính trị xã hội sâu rộng ở Ý là nhóm “Thông công và Giải phóng”
(Comunione e Liberazione, thường gọi tắt ở Ý là CL – thành lập từ năm 1954):
rất đông người trong hàng ngũ lãnh đạo ở mọi cấp bậc và ở nhiều lãnh vực (đảng
phái chính trị, cơ sở kinh tế tài chánh, cơ cấu nhà nước ...) là thành viên của
nhóm “Thông công và Giải phóng”. Một vài thí dụ như ông cựu Thống đốc vùng
Lombardia Roberto Formigoni, thuộc đảng Nhân dân tự do của Berlusconi. Như ông
Corrado Passera, cựu giám đốc quản trị ngân hàng Intesa Sanpaolo (ngân hàng lớn
hàng thứ hai ở Ý, có mở chi nhánh ở Việt Nam), và giữ chức vụ Bộ Trưởng Phát
triển kinh tế trong nội các của Mario Monti. Như ông Mario Mauro, cựu dân biểu
của Quốc hội Châu Âu và giữa vai trò Chủ tịch của nhóm dân biểu của Đảng Nhân
Dân tự do của Berlusconi ở Quốc hội Châu Âu, và mới đây đã “ly khai” với đảng
của Berlusconi để nhảy vào danh sách ứng cử của Mario Monti.
Hàng năm, nhóm “Thông công và Giải phóng” đều tổ
chức tuần lễ hội thảo chính trị kinh tế xã hội vào mùa hè (khoảng tháng 8) mang
tên “Meeting per l’amicizia fra i popoli” (thường được gọi tắt là Meeting) ở
Rimini... với sự tham gia của nhiều nhân vật quan trọng của nước Ý, kể luôn cả
Thủ tướng hay vài Bộ trưởng nhà nước Ý, lãnh đảo cao cấp của các đảng phái
chính trị (tả lẫn hữu).
Và dĩ nhiên là mỗi mùa bầu cử ở Ý .... Tòa thánh
đều biểu hiện “trọng lượng” của mình xuyên qua các động thái như tuyên bố “đồng
thuận” với “chương trình hoạt động” phe phái này hay phê phán chỉ trích “lịch
trình” của phe phái kia ... Đồng tình với một nhân vật chính trị này hay bất
đồng thuận với một nhân vật chính trị khác ...
Và mùa bầu cử Quốc hội 2013 ở Ý lần này .... Tòa
thánh cũng không đi ra khỏi “thông lệ” từ trước đến nay.
Có điều là lần này thì trong nội bộ Tòa thánh có
sự chia rẽ trầm trọng giữa hai phe đối nghịch, cầm đầu bởi hai “kỳ phùng địch
thủ” xưa nay đứng đầu trong hàng giáo phẩm, nằm ở hai chuyến tuyến đối đầu nhau
trên sân khấu tranh cử của Ý, với những màn đấu đá khốc liệt không kém cỏi thế
tục.
Một bên là phe của Hồng y Tarcisio Bertone, Quốc vụ khanh của Tòa thánh, ủng hộ “ứng
cử viên” Berlusconi và hy vọng vào một phép nhiệm mầu nào đó có thể lật được
thế cờ để cứu vãn tình hình bi đát của phe “trung-hữu” của Berlusconi.
Bên kia là phe của Hồng y Angelo Bagnasco, Chủ tịch Hội đồng giám mục Ý (CEI -
Conferenza Episcopale Italiana), cùng với sự “thông đồng” của Giám mục George
Ganswein, thư ký riêng của Đức Giáo Hoàng Benedetto XVI, ủng hộ danh sách ứng
cử của Mario Monti với 3 mục tiêu chánh: đặt “viên đá đầu tiên” để xây căn nhà
của những lực lượng “tân bảo thủ” (neocon - hữu khuynh) nhưng không đậm màu mị
dân và bài xích Châu Âu như phe “trung-hữu” của Berlusconi; thứ hai là tiến đến
việc xây dựng một đảng hữu mới; và sau cùng là triệt hạ các đối thủ bên trong
bức tường của Tòa thánh.
Lúc đầu, khi chiến dịch tranh cử bắt đầu “khai
pháo” thì đa số các chuyên gia phân tích tình hình chinh trị Ý đều đánh giá rằng
Mario Monti có nhiều lợi thế hơn Berlusconi (điều
này tương đối cũng dễ hiểu khi một bên là giáo sư hàn lâm, chuyên gia kinh tế
tài chánh nổi tiếng thế giới, từng là Ủy viên của Hội Đồng Châu Âu và “hội
nhập” rất sâu sắc vào môi trường kinh tế tài chánh thế giới ... lại thêm cung
cách hành xử và ăn nói (lúc đó) chửng chạc và cẩn trọng, tránh những tuyên bố
phỉ báng đối thủ và không biết làm trò hề rẽ tiền... Còn bên kia là một đại gia
chỉ biết vung tiền ra mua quyền lực, ăn nói hạ đẳng, nổi tiếng với những màn ăn
chơi trác tán, chạy theo các “gái gọi”, giao du với đủ thứ “Gian hồ hảo hớn",
trong đó có cả những nhân vật có quan hệ với băng đảng Mafia ...). Do đó
phe của Hồng y Angelo Bagnasco ngay lúc đầu đã vội vàng ca bài ca chiến thắng
và ngồi đợi xem ngày “cáo chung” của Berlusconi. Nhưng sau hơn một tháng tranh
cử, một phần nhờ vào khả năng “dương đông kích tây” của Berlusconi trên các
mạng truyền thông với những tuyên bố “sốc” và hứa hẹn “cực sốc” (hoàn trả thuế,
bãi thuế ...) nên phe của Berlusconi lên phiếu (dựa theo kết quả của các cuộc
thăm dò ý kiến từ giữa tháng giêng cho đến đầu tuần tháng 2 thì Berlusconi lên
được 2 điểm). Một phần Mario Monti phạm phải một vài sai lầm chiến thuật trong
quan hệ với hàng giáo phẩm ... do đó phe của Bagnasco đang dần dần “mất đất” và
mất đi những uy thế có được lúc ban đầu.
Tuy nhiên ngoài việc đấu đá nội bộ của Tòa thánh
như vừa mới nói trên, để có thể hiểu “vị thế” của Vatican trên sân khấu chính
trị Ý hôm nay thì cần phải có một phân tích dựa trên hai yếu tố cơ bản: Thứ
nhất là ngày nay, so với thời “vàng son” của nền Đệ I Cộng Hòa khi Đảng Dân chủ
Thiên chúa giáo “một mình một ngựa” ngang nhiên bờ cõi, tầng lớp công giáo Ý
không còn “nhắm mắt cúi đầu vâng dạ” theo mệnh lệnh của nhà thờ. Thứ hai là Tòa
thánh ngày đêm bị ám ảnh trước một viễn ảnh “Đại thắng mùa xuân” của Đảng Dân
Chủ cùng với đồng minh Nichi Vendola (Đảng Cánh tả Sinh Thái và Tự do – SEL –
Sinistra Ecologia e Libertà, xuất thân từ Đảng Cộng sản Ý ngày xưa).
Và Tòa thánh đang ra sức tìm đủ mọi cách để ngăn
chận cái viễn ảnh đó.
Phe ủng hộ Mario Monti
Khi các đảng phái của Ý đang rục rịch chuẩn bị dàn
quân để bước vào chiến dịch thì chính Hồng y Angelo Bagnasco và Giám mục George
Ganswein là những nhân vật đầu tiên trong hàng giáo phẩm quyết định “bỏ rơi”
Berlusconi và đặt hết canh bạc lên Mario Monti. Mục tiêu cuối cùng của sự chọn
lựa này là dần dần biến cái danh sách ứng cử “Scelta Civica” (Chọn lựa dân sự) của
Mario Monti thành một Đảng Dân Chủ Thiên chúa giáo tái lập. Phải công nhận đây
là một tham vọng lớn.
Hồng y Angelo Bagnasco
Trên chiến lược đó, Angelo Bagnasco đã nhanh chóng
tìm thấy ở Mario Monti lá bài thích hợp: nghiêm túc, tài trí, có khả năng,
thanh liêm (ít ra là cho đến lúc này), công giáo sùng đạo ... Thêm vào đó là
giữa Bagnasco và Monti có những điểm tương đồng về cá tính: thượng lưu trí
thức, không sôi nổi, lãnh đạm, lạnh lùng .... Dù đã quen biết nhau từ nhiều năm
và có quan hệ thân thiết với nhau, hai bên vẫn thích dùng đại danh từ mang tính nghi lễ “Ngài” để xưng
hô nhau ... và mỗi khi có dịp trò chuyện với nhau ...cả hai bên đều thích trích
dẫn điển tích để “hù dọa” nhau.
Cha George Ganswein
Năm 2011, khi Berlusconi còn tại chức Thủ Tướng,
chính Hồng y Bagnasco đã “tài trợ tinh thần” cho các hội đoàn Công giáo, vốn
không mấy thuận thảo với Chính phủ Berlusconi, đứng ra tổ chức buổi Hội thảo ở
Todi (1), và như thế trên thực tế Bagnasco đã đi bước đầu trong quá
trình giảm quan hệ với phe đảng của Berlusconi. Hội thảo ở Todi do chính Cố đạo
Vincenzo Paglia, cố vấn tinh thần của “Cộng đồng công giáo Sant’Egidio” (Cộng
đồng này hoạt động từ thiện và rất nổi tiếng ở nước Ý cũng như trên thế giới) và
cũng là người có quan hệ rất tốt với Chủ tịch của Hội đồng giám mục Ý (CEI), và
do Andrea Riccardi, Chủ tịch của “Cộng đồng công giáo Sant’Egidio”, đứng ra tổ
chức. Và như ta biết là sau đó chính Andrea Riccardi đã trở thành Bộ trưởng Bộ
Hợp tác quốc tế trong chính phủ của Mario Monti.
Hồi đầu tháng 12 năm ngoái, khi các lực lượng
chính trị đang bắt đầu tổ chức lại “hàng ngủ” để chuẩn bị bước vào mùa tranh
cử, thì chính Hội đồng Giám mục Ý (CEI) đã liên tục “áp lực” với Mario Monti để
đi đến quyết định trực
tiếp đứng ra tranh cử (đi ngược lại đề nghị của Tổng Thống Ý, Giorgio
Napolitano, là muốn Mario Monti đứng bên ngoài của cuộc tranh cử và chờ đợi sau
khi có Quốc hội mới sẽ tham gia vào tân nội các để tiếp tục đóng góp giải cứu nước Ý). Và như mọi
người đã thấy là sau cùng, và sau khi kết quả của các cuộc thăm dò ý kiến lúc
đó cho Mario Monti được khoảng trên dưới 18% số phiếu, Mario Monti đã chính
thức đứng ra trực tiếp tranh cử trong liên minh “trung dung”
(Monti-Casini-Fini). Cuối tháng 12 cơ quan ngôn luận của các Giám mục là tờ tập
san “Tương Lai” (Avvenire) đã tuyên bố một cách rầm rộ quyết định ủng hộ danh
sách ứng cử của Mario Monti. Quyết định ủng hộ nói trên ít nhiều đã gây bàng
hoàng cho Hồng y Tarcisio Bertone e Camillo Ruini (Cựu chủ tịch CEI), thuộc phe
xưa nay ủng hộ Berlusconi.
Thực ra thì quyết định ủng hộ Mario Monti của
Bagnasco là thành quả của một quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng với Giám mục George
Ganswein, người mà liên tục trong nhiều tháng trước đó đã có quan hệ làm việc
với Federico Toniato, Phó Chủ tịch văn phòng chính phủ của nội các Mario Monti,
và được coi như là cánh tay mặt của Monti ở Vatican, và cũng có quan hệ mật
thiết với vị Thư ký riêng của Đức Giáo Hoàng Ratzinger. Giữa Giám mục George và
Toniato đã có nhiều buổi làm việc tay đôi .... và cũng nhân dịp này phía
Vatican cũng đã ít nhiều áp lực lên Mario Monti để chính phủ Ý dành ngân sách
tài trợ cho các tổ chức giáo dục và y tế của nhà thờ. Kết quả là cuối năm 2012 bệnh
viện nhi đồng Bambino Gesù được 12,5 triệu Euro tài trợ, 5 triệu Euro khác được
dùng để tài trợ cho bệnh viện nhi đồng Gaslini ở Genova. Trong đạo luật tài chánh
được chính phủ đề nghị và Quốc hội thông qua hồi tháng 12 năm ngoái trước khi
chính phủ Mario Monti từ chức có 223 triệu Euro được dành để tài trợ cho các cơ
sở giáo dục do nhà thờ chủ quản (gọi nôm na là các trường bà Sơ). Và đặc biệt
là ý định áp dụng thuế IMU (thuế bất động sản) đối với các bất động sản thuộc
sở hữu của Tòa thánh ... đã kết thúc với sự nhượng bộ toàn bộ của chính phủ
Monti theo những đòi hỏi của Vatican: nhờ vào những quan hệ tốt mà Mario Monti
có trong giới lãnh đạo của Hội Đồng Châu Âu ở Bruxelles ... nên các cơ sở bất
động sản của nhà thờ được dùng kinh doanh (như trường học, khách sạn, cửa hàng
bán quà lưu niệm ....) sẽ chỉ bắt đầu
đóng thuế IMU từ năm 2013 (trong khi chính phủ Monti đã áp dụng thuế IMU lên
bất động sản của dân Ý từ năm 2012). Và đặc biệt là những khoảng tiền thuế bất
động sản mà các chính phủ trước đây đã miễn trừ cho Vatican, và bị Hội đồng
Châu Âu như là những khoảng tiền “trốn thuế”, thì được “xù” vĩnh viễn (2).
Đó là thời “vàng son” trong quan hệ giữa phe của
Hồng y Angelo Bagnasco với Mario Monti.
Nhưng những tháng sau đó, khi Mario Monti bắt đầu
triển khai các hoạt động tranh cử ... thì quan hệ đôi bên cũng bắt đầu có những
rạn nứt.
Đầu tiên là vào khoảng đầu tháng giêng, Hồng y
Angelo Bagnasco đã nhờ Cố đạo Vincenzo Paglia gởi cho Mario Monti một danh sách
liệt kê “những giá trị bất thương lượng” (non negoziabili – thực tế đó là những
giáo điều cơ bản mà Tòa thánh muốn áp đặt lên đời sống chính trị xã hội của Ý,
chẳng hạn như chống phá thai, trợ tử, thụ tinh nhân tạo, hôn nhân đồng tính
....) với mong muốn là Mario Monti sẽ đưa những giá trị này vào “Chương trình
hoạt động” của chính phủ. Nhưng khi nhận được danh sách, Mario Monti đã có thái
độ ... lưỡng
lự ... để
rồi sau cùng trong “Chương trình” của
chính phủ không có một câu đề cập đến những vấn đề như “phá thai”, “trợ tử”,
“tâm điểm gia đình”. Đó là nét rạn nứt thứ nhất.
Sau đó thì người ta lại thấy trong danh sách ứng
cử viên vào hạ viện của Mario Monti (Scelta Civica), về phía người của Vatican
chỉ có mỗi ông Cựu chủ tịch của tổ chức ACLI – Associazioni Cristiane
Lavoratori Italia (Các Tổ Chức Công giáo của những người lao động Ý) Andrea
Oliviero cùng một vài người của “Cộng đồng Sant’Egidio” có tên. Trong khi danh
sách của UDC của Casini được “bó chặt” để Casini rộng tay đem vào hàng dẫy tên
của những người phe phái của Casini.
Rồi đến danh sách ứng cử ở Thượng viện (ở Thượng
viện, khác với ở Hạ viện, chỉ có mỗi một danh sách chung “Scelta Civica per
Monti” cho cả liên minh “trung dung” (Monti-Casini-Fini) thì đúng là cả một
xì-căn-đan: trong danh sách có tên của Alessio De Giorgi, Chủ tịch của nhóm
“Gay.it” (sau đó thì Alessio De Giorgi đã rút tên ra khỏi danh sách sau khi
nhật báo “Libero” – báo của phe hữu – đã tố cáo “Gay.it” có những hoạt động
nhằm cung cấp dịch vụ mãi dâm đồng tính). Đến đây thì Hồng y Angelo Bagnasco
bắt đầu có “tư tưởng xét lại” đối với con bài Mario Monti.
Và quan hệ càng trở nên tồi tệ hơn khi nổ ra trận
chiến (không phải lần đầu) giữa Toà thánh Vatican và Ngân hàng trung ương Ý
(Banca d’Italia) vào đầu năm 2013. Vào những ngày đầu tháng giêng Ngân hàng
trung ương Ý đã quyết định không gia hạn cho bất cứ ngân hàng nào có cơ sở trên
đất Ý giấy phép hoạt động trên lãnh địa Vatican, lý do là Tòa thánh, vốn được
xem như là một quốc gia ngoài Châu Âu (extracomunitario), bị Ngân hàng trung
ương Ý đánh giá là chưa có đủ các tiêu chuẩn phòng chống tệ nạn rửa tiền. Ngân
hàng Deutsche Bank Italia vốn xưa nay được Tòa thánh ủy thác quản lý tất cả các
hoạt động mua bán bằng thẻ ATM hay thẻ tín dụng (còn gọi là POS – Point Of
Sale) ... bổng nhiên từ hôm trước qua hôm sau không còn có phép hoạt động cho
Tòa thánh, thế là nổ ra xì-căn-đan là hàng hàng lớp lớp du khách đứng xếp hàng
trước các quầy vé để vào xem bảo tàng viện của Tòa thánh hay để lấy thang máy
lên tận chòm tháp của S.Pietro ... không mua được vé ... vì không có chuẩn bị
tiền mặt. Toàn bộ văn phòng kế toán của Tòa thánh rơi vào khủng hoảng ... và
cho đến nay vụ việc vẫn chưa được giải quyết. Và từ phía chính phủ Mario Monti
Toà thánh vẫn không/chưa thấy có một động thái nào có chủ đích giải quyết êm
thấm vụ việc.
Quan hệ giữa Mario Monti và Hồng y Angelo Bagnasco
trở nên xấu đến độ Andrea Riccardo đã không quyết định tham gia tranh cử trong
danh sách của Monti.
Và sau cùng là quyết định của nhóm công giáo không
tổ chức Hội thảo năm nay ở Todi. Lý do là những căng thẳng giữa chính phủ Mario
Monti và các tổ chức công giáo có thể biến Hội thảo trở thành một thứ “vành
móng ngựa” để chỉ trích chính phủ Monti.
Theo Hồng y Bagnasco thì quan hệ với Mario Monti
đã thay đổi ... cho nên cần phải giới hạn các hoạt động công khai ủng hộ Monti.
Phe ủng hộ Berlusconi
Phe của Quốc vụ khanh, Hồng y Tarcisio Bertone,
thì vẫn quan niệm rằng Silvio Berlusconi, dù rằng quanh nhân vật này cũng có
nhiều xì-căn-đan, vẫn là đối tác có thể tin tưởng được. Hay nói nôm na là: dẫu
sau Silvio Berlusconi vẫn là kịch bản ít tồi tệ nhất !!!
Thiên hạ đồn rằng Hồng y Bertone có thiện cảm vô
điều kiện đối với Berlusconi. Quan hệ hai bên rất mật thiết ... và có mối đồng
cảm đặc biệt giữa những người từng đã học trường dòng Salesiano. Mỗi khi gặp
nhau hai bên cười đùa thoải mái, kể chuyện tiếu lâm và bóng đá.
Hồng y Tarcisio Bertone
Trong phe của Bertone còn có Hồng y Camillo Ruini,
người có quan hệ cực kỳ mật thiết với Gianni Letta (cánh tay mặt của Berlusconi
và là “đạo diễn trong bóng tối” của toàn bộ đường lối chính trị của
Berlusconi).
Hồng y Camillo Ruini
Thực ra thì, giữa Berlusconi và Monti, Hồng y
Bertone thà chọn “con chiên đầy tội lỗi” hơn là một nhà “mô phạm đạo đức”.
Vấn đề không phải là “đồng cảm”. Vấn đề là “con
chiên tội lỗi” cũng là con chiên đầy mặc cảm, do đó hàng giáo phẩm dễ gây áp
lực hơn là đối với một người có “đạo đức”. Nói trắng ra là Tòa thánh dễ khuynh
đảo một con người như Berlusconi hơn là một nhân vật như Monti.
Bertone và Ruini không thể nào không nhớ rằng
Chính phủ Berlusconi là chính phủ luôn luôn có những sắc luật để thỏa mản những
đòi hỏi của Tòa thánh: từ sắc lệnh cấm các hoạt động “trợ tử” trong vụ việc của
cô Eluana Enlargo (3) đến các luật hổ trợ tài chánh cho các cơ sở
giáo dục của nhà thờ, cản trở tất cả các sáng kiến nhằm hợp thức hóa các cặp
đồng tính hay các cặp sống chung với nhau mà không thành hôn.
Trước hàng loạt xì-căn-đan về tham nhũng hối lộ và
lạm quỹ của công, trong đó có nhiều nhân vật chính trị hàng đầu của đảng của
Berlusconi bị dính líu, điển hình là cựu Thống đốc vùng Lombardia, Roberto
Formigoni, chắc chắn là một bộ phận của tổ chức “Thông công và Giải phóng” (CL
– Comunione e Liberazione) cũng đã bắt đầu chán nản với các nhân vật chính trị
của phe nhóm của Berlusconi. Và rất có thể là họ sẽ bỏ phiếu cho liên danh của
Mario Monti. Tuy nhiên cũng còn có rất nhiều nhân vật chính trị gần gủi với
Berlusconi vẫn còn có thanh thế trong tổ chức CL, thí dụ như Maurizio Lupi (Phó
chủ tịch Hạ viện) hay Renato Farina (Dân biểu của đảng PDL, đã từng hoạt động
trong cơ chế tình báo và đã có lần cố tình tung ra những hồ sơ giả để hạ uy tín
của các đối thủ chính trị cánh trung-tả (như Romano Prodi) và bị tố cáo dính
líu đến vụ Abu Omar (4)). Đặc biệt là đối với dòng xứ ở Milano, với
cha xứ là Tổng giám mục Angelo Scola, thì đảng đối tác vẫn là Đảng của
Berlusconi.
Ngoài ra, trong danh sách tranh cử của Đảng Nhân dân
tự do của Berlusconi đều có đủ tên “bá quan văn võ” của nhóm “teocon” mà Tòa
thánh đã đưa ra: Maurizio Sacconi (cựu Bộ trưởng bộ lao động, người “năng nổ”
nhất trong viêc ngăn cấm “trợ tử” cho cô Eluana), Gaetano Quagliariello,
Eugenia Roccella ... Tuy nhiên Bertone cũng thừa sáng suốt để biết rằng
Berlusconi sẽ không thắng cử .... Do đó Quốc vụ khanh đã “hạ lệnh” ủng hộ ứng cử viên hạ viện
Renato Balduzzi trong danh sách của Mario Monti.
Renato Balduzzi là Bộ trưởng Bộ y tế trong chính
phủ Mario Monti. Và sự kiện Balduzzi có nét tiêu biểu đáng chú ý. Trước đây
Balduzzi vốn có vị trí khá gần với Đảng Dân Chủ (PD) và có những quan hệ với cánh
Rosy Bindi (Chủ tịch Đảng Dân Chủ). Sau khi Chính phủ Mario Monti bãi nhiệm thì
Balduzzi có ý định ra tranh cử trong hàng ngủ của PD, nhưng bị Đảng này từ
chối. Thế là Balduzzi đã quay sang cầu cứu với người bạn thân là Hồng y
Giuseppe Versaldi ... và Hồng y đã tìm được chổ cho Balduzzi trong danh sách
ứng cử của Mario Monti. Hồng y Giuseppe Versaldi là một trong những “chức sắc”
có nhiều quyền thế trong hàng giáo phẩm: người của phe Bertone, giữ vai trò
tương đương với “Bộ trưởng kinh tế tài chánh” của Tòa thánh. Với vị trí trong
danh sách ứng
cử của
Mario Monti, Balduzzi có thể được cho vào Hội đồng chính phủ mới trong trường
hợp Mario Monti và Bersani bắt buộc phải liên minh với nhau trong Quốc hội mới
....
Mối đe dọa cộng sản
Bỏ qua một bên những “nhóm” như Phong trào 5 sao
(Movimento di 5 Stelle) của Beppe Grillo
hay “Cách mạng dân sự” (Rivoluzione Civica – cực tả) của Antonio Ingroia,
mà một số cha cố bảo thủ trong hàng giáo phẩm có thể bị dị ứng ... Quan hệ giữa
Tòa thánh và Đảng Dân Chủ (PD) vẫn còn nhiều khó khăn. Đảng Dân Chủ vẫn còn bị
xem như là một Đảng Cộng Sản đối đầu của thời chiến tranh lạnh ... và nhất là
trong mùa tranh cử lần này, Đảng Dân Chủ đã liên minh với Đảng Cánh tả Sinh
thái và Tự do (SEL – Sinistra Ecologia e Libertà) của Vendola vốn đang bị các lực lượng bảo thủ
thổi phồng lên như một mối đe dọa, thậm chí như yếu tố ngăn chận bất cứ một
cuộc đối thoại xây dựng với phe trung tả: cũng bởi Vendola, đương kim Thống đốc
của vùng Puglia, vẫn còn tiếp tục tuyên bố sẽ cắt xén ngân sách tài trợ cho các
cơ sở giáo dục của nhà thờ, sẽ cho ra các đề luật cho phép hôn nhân giữa các
người đồng tính, và cho phép các cặp đồng tính có quyền xin con nuôi. Đó là
những “điều cấm kỵ” xưa nay của Tòa thánh.
Thậm chí đến những lãnh đạo “công giáo” trong hàng
ngũ Đảng Dân Chủ như Rosy Bindi hay Franco Marini vẫn ít nhiều còn bị một số
người trong hàng giáo phẩm “phân biệt đối xử”. Nhưng điều trớ trêu là chính
Đảng Dân Chủ là đảng mà trong danh sách ứng cử năm nay có số phần trăm ứng cử
viên công giáo cao nhất so với các đảng phái khác. Và cũng toàn là dân công
giáo có “tầm cở”: thí dụ như Edo Patriarca vốn là một trong những thành viên đã
từng tổ chức “Family Day” (đề cao các giá trị công giáo trong hôn nhân và gia
đình); như Ernesto Preziosi (đệ tử của Giorgio La Pira, công giáo, Thị trưởng
thành phố Firrenze vào những thập niên 60, người mà năm 1965 đã đến Hà Nội gặp
Hồ Chí Minh để đề nghị một giải pháp thương thuyết hòa bình cho chiến tranh Việt Nam), phụ
trách đối ngoại của Viện Toniolo (là viện kiểm soát Đại học Cattolica và nhà thương Gemelli trực thuộc Đại học
Cattolica); Giorgio Santini, người của Công đoàn Công giáo CISL.
Ngoại trừ trường hợp của Opus Dei, vốn theo truyền
thống không bao giờ tuyên bố ủng hộ phe nào. (Opus Dei có “biệt tài” là chỉ ủng
hộ phe thắng cử), bên cạnh Tòa Thánh, các tổ chức công giáo cũng có những động
thái trong mùa tranh cử.
Các tổ chức thiện nguyện không lợi nhuận (NGO) hầu
như phần lón đều ủng hộ đảng Dân Chủ, lý do là bởi Đảng Dân Chủ chọn chiến lược
kinh tế ít “cắt xén và khắc khổ” hơn so với chính sách của Monti. Bersani hứa
hẹn sẽ có nổ lực để tìm ngân sách tài trợ cho các hoạt động thiện nguyện không
lợi nhuận ... và lập tức Đảng Dân Chủ đã có được sự ủng hộ của các tạp chí “công
giáo tiến bộ” như tờ “Vita” (Đời sống), tờ “Familia Cristiana” (Gia đình Thiên
chúa giáo) ... và đặc biệt là của một bộ phận của tổ chức “Azione Cattolica”
(Hành động Công giáo), dù rằng phe bảo thủ của nhóm này, đứng đầu là Dino
Boffo, vẫn sẽ tiếp tục ủng hộ Đảng của Berlusconi.
Tuy nhiên trước mắt người ta có thể dự đoán như
thế này: trong mớ bòng bong của thế giới công giáo trong mùa bầu cử năm nay,
nếu phe trung tả thắng cử với một đa số khá “dày” và đa dạng trong quốc hội ...
thì chắc chắn là cán cân quyền lực trong nội bộ Tòa thánh cũng sẽ chịu nhiều
thay đổi. Và trong trường hợp đó chắc chắn là phe ủng hộ Berlusconi sẽ mất thế
thống trị đã có trong hơn một thập niên vừa qua.
Roma, 11/02/2013
Chú thích:
(1) Hàng năm tại thành phố Todi (vùng Umbria) các
nhóm trí thức công giáo, với sự “hổ trợ tinh thần” của Tòa thánh, vẫn hay tổ
chức một cuộc hội thảo về các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội với sự tham gia
của nhiều nhân vật cao cấp trong giới lãnh đạo chính trị kinh tế Ý. Có thể coi
như đây là một kiểu “Đại hội hàng năm” của giới trí thức công giáo.
(2) Chính Ủy Ban Châu Âu từ năm 2006 đã cho rằng
quyết đinh miễn thuế bất động sản cho Tòa thánh là một hình thức “ưu đãi bất
hợp pháp” mà chính phủ Ý đã dành cho Vatican và đã gây ra hiện tượng cạnh tranh
thương mãi bất bình đẳng giữa các cơ sở kinh doanh của nhà thờ với các cơ sở
kinh doanh dân sự bình thường khác ... Do đó Ủy Ban Châu Âu cho rằng đó là
những khoảng tiền “trốn thuế” và Ủy Ban đã hăm dọa là sẽ phạt nhà nước Ý nếu
không có biện pháp giải quyết tình trạng cạnh tranh thương mãi bất bình đẳng kể
trên.
(3) Cô Eluana Enlargo (Lecco, 25/11/1970 – Udine,
09/02/2009) là một công dân Ý. Sau một tai nạn xe hơi cô rơi vào tình trạng hôn
mê lâm sàng trong suốt 17 năm cho đến khi mất. Trong suốt thời gian ấy, cô
“được” nuôi sống một cách nhân tạo bằng chế độ dinh dưỡng lâm sàng. Gia đình
của cô trong suốt 17 năm đó đã nhiều lần viết đơn lên Tòa án, lên các cơ quan
quyền lực nhà nước để xin phép “trợ tử” (eutanasia) ... nhưng Tòa thánh Vatican
đã áp lực nặng nề để ngăn cấm nhà nước cho ra luật trợ tử.
(4) Abu Omar là một giáo sĩ Hồi giáo Ai Cập sống
ở Milano và bị tình nghi có những hoạt động dính líu đến khủng bố Hồi giáo. Ngày
17/02/2003 Abu Omar bị một nhóm nhân viên CIA, với sự đồng lỏa của Cảnh binh Ý,
bắt cóc và bị đưa thẳng về Ai Cập. Vụ bắt cóc nói trên sau đó bị báo chí quốc
tế phanh phui và tiếp theo là bị tòa án Ý xem như là một hoạt động bất hợp pháp
của CIA trên lãnh thổ Ý, nhưng vụ án bị xếp lại vì chính phủ Ý viện lý do có
những “bí mật quốc gia” không được tiết lộ.