Thà sống mòn còn hơn toi mạng !!!

“Meglio tirare a campare che tirare le cuoia”.

Câu này được Giulio Andreotti nói vào năm 1991, thời đó y đang là Thủ tướng nước Ý (lần thứ tư), và trong một buổi thảo luận của đảng Dân Chủ Thiên Chúa Giáo ở thành phố Foligno (miền Trung Ý, vùng Umbria) bị một đối thủ chính trị ngay trong trong nội bộ Đảng là Ciriaco De Mita (cách hai năm trước đó đã bị Andreotti hất ra khỏi ghế Thủ Tướng) phê phán về sự tê liệt của Chính phủ lúc đó và chỉ trích Andreotti là tham quyền cố vị chỉ biết “tirare a campare”, và ngay lập tức Andreotti đã trả lời rằng “meglio tirare a campare che tirare le cuoia”. Tức là De Mita chỉ trích rằng chính phủ của Andreotti chỉ biết “sống mòn” (tức là sống cầm chừng để ôm ghế Thủ tướng), và Andreotti đã trả lời rằng “thà sống mòn còn hơn toi mạng”.

Thực ra dịch như thế cũng chỉ là dịch nghĩa bóng một cách thoát ý, chứ câu chữ bằng tiếng Ý còn hay hơn thế. Hay hơn vì không phải chỉ có nội dung “sống mòn còn hơn toi mạng”, mà còn là cách chơi chữ bằng tiếng Ý. Cả vế đầu và vế sau đều dùng động từ “tirare”, nhưng nghĩa của hai động từ trên mang ý nghĩa khác nhau, dù rằng đều là chữ “tirare”.

Tiếng Ý, động từ “tirare” có nghĩa là lôi kéo.

Nhưng khi nói “tirare a campare” thì lại có nghĩa là “lê lết để sống qua ngày”, tức là “sống mòn”.

Còn vế thứ hai thì dùng động từ “tirare” trong câu “tirare le cuoia”, theo nghĩa đen là “kéo căng da”, nghĩa bóng là “chết”, là “toi mạng”, vì người ta cho rằng khi chết thì da của người chết sẽ bị căng kéo (có thể hiểu theo người Việt nói là xác chết bị cứng đơ ra).

Thành ra cách chơi chữ trong câu nói của Andreotti là dùng hai lần động từ “tirare” nhưng để ám chỉ hai thái độ:  thà "sống mòn" còn hơn "toi mạng”, và khi dịch nghĩa bóng ra tiếng Việt thì cái hay của cách chơi chữ không còn.

Câu nói bất hủ trên của Andreotti lại được báo chí Ý mấy hôm nay đăng tải liên tục, chẳng qua vì khi ở Seoul, thủ đô Hàn Quốc để dự cuộc họp Thượng đỉnh quốc tế về an ninh hạt nhân, thủ tướng kỹ trị Mario Monti, để đáp lại những áp lực của các đảng Dân Chủ và của công đoàn yêu cầu chính phủ phải thay đổi đề luật cải tổ thị trường lao động, đã tuyên bố “nhỏ nhẹ” rằng: “nếu đất nước (ý nói các lực lượng chính trị) chưa sẳn sàng để cải tổ thị trường lao động thì chính phủ của Mario Monti có thể từ chức, bởi vì mong muốn, và tham vọng, của chính phủ Mario Monti là thực hiện được những công trình lớn lao có giá trị cho đất nước ... chứ không phải là một chính phủ chỉ biết “sống mòn còn hơn toi mạng”.

Chính phủ kỹ trị thì chắc là sẽ không sống mòn .... nhưng chỉ e rằng dân Ý trong những năm sắp tới sẽ phải ... sống mòn. Sống mòn lúc ấy sẽ không phải là một chọn lựa như Andreotti đã chọn thay vì "toi mạng" năm 1991, mà dân Ý sẽ sống mòn ... vì không còn cách nào khác nếu nền kinh tế Ý cứ tiếp tục trì thoái và các lực lượng chính trị Ý cứ tiếp tục đấu đá để chạy theo các biểu tượng ý thức hệ.

Roma, 29/03/2012

Huê Đăng