Châu Âu và giải Nobel về Hòa bình 2012

Thế là năm nay Giải Nobel về Hòa Bình sẽ được trao cho Cộng Đồng Châu Âu, một thực thể bao gồm 27 quốc gia với những quá khứ lịch sử khác biệt nhau, thậm chí cho đến cách nay khoảng hai thập niên về trước, có những quốc gia nằm trên những “trận tuyến đối đầu với nhau” (thời chiến tranh lạnh).

Ngay khi các phương tiện truyền thông đăng tải quyết định của “Ủy Ban Giải Nobel Na Uy”, lập tức một số người “xấu mồm” đã cho rằng Cộng Đồng Châu Âu được chọn vì ... hiện nay trên chính trường thế giới hầu như vắng bóng hoàn toàn những nhân vật xứng đáng. Một số khác thì cho rằng đây là một quyết định chính trị nhằm “động viên” Cộng Đồng Châu Âu trong quá trình tìm cách giải quyết những khó khăn về tiền tệ, ngân sách, kinh tế tài chánh.

Bỏ qua một bên những “tin hành lang” như đã nói trên, vấn đề chánh là kể từ khi Đệ II Thế chiến chấm dứt, hơn 6 thập niên trôi qua Châu Âu đã có một nền hòa bình lâu dài như chưa từng có trước đây. 

Thực ra mà nói, có sống trên đất Châu Âu này mới thấy là quyết định trao tặng giải Nobel Hòa bình cho Châu Âu ... cũng hơi bất ngờ đối với công luận Châu Âu. Một phần có lẽ những người đã tận mắt chứng kiến và phải chịu đựng những tang tóc đổ vỡ của chiến tranh cuối cùng trên đất Châu Âu ... phần lớn nay cũng đã ra người thiên cổ, hay nếu còn sống thì chỉ là một số hiếm hoi các cụ trường thọ ... do đó chỉ là một bộ phận cư dân cực kỳ nhỏ so với con dân số trên dưới 730 triệu người. Những người trên dưới lục tuần trở lại thì cũng chỉ biết chiến tranh qua những lời kể của gia đình hay qua sách vở nhà trường. Còn lại những cư dân trẻ thì may mắn là họ sinh ra và lớn lên trên một vùng đất không có một tiếng súng, không có cảnh sơ tán, máu đổ thịt rơi. (Thực ra thì hồi những năm 1991-1995, sau khi Nam Tư tan rã, các căng thẳng về chủng tộc và biên giới cũng đã gây ra một cuộc chiến tranh, người ta gọi là Chiến tranh vùng Balkan, thậm chí cả khối Nato cũng phải can thiệp quân sự, nhưng có lẽ đối với phần lớn người Châu Âu, đó là kiểu chiến tranh “cục bộ”, không trực tiếp gây tác hại đến bản thân Châu Âu – hiểu theo nghĩa Châu Âu của các nước giàu có). 

Hòa bình đối với người Châu Âu, nhất là đối với những người trẻ, gần như là một thứ quyền tự nhiên “trên trời rơi xuống”, như không khí để thở, như ánh mặt trời, như nước để uống. Do đó khi đọc quyết định trao giải Nobel Hòa bình cho Châu Âu, phần lớn người dân Châu Âu mới “ngộ” ra được rằng họ đã sống trong hòa bình hơn 6 thập niên qua.

Điều trớ triêu là “chiến tranh là gì ?” và “hòa bình có giá trị như thế nào ?” thì đa số người Châu Âu không mấy ai tự vấn .... nhưng người Châu Âu lại phải vật vã mỗi ngày với những khó khăn kinh tế tài chánh, với những bức xúc xã hội: từ thất nghiệp đến vật giá leo thang, từ khó khăn về các nguồn tiếp liệu nhiên liệu (xăng dầu, khí đốt ...) và nguyên liệu đến các hệ lụy môi trường, từ vấn đề an ninh xã hội đến nhập cư bất hợp pháp. Bên cạnh đó là những khủng hoảng của các mô hình chính trị xã hội: từ mô hình “dân chủ xã hội” (socialdemocratico) đến các phong trào “cộng sản”, từ những phong trào dân sự “tiến bộ” như tranh đấu “nam nữ bình đẳng” hay “tự do nhân quyền” đến các hoạt động “ủng hộ  các cuộc đấu tranh giải phóng quốc tế”. Các mâu thuẩn xung khắc giữa các thành phần xã hội giàu nghèo, và nhất là những căng thẳng với những cộng đồng nhập cư ngày càng gia tăng. Rồi thậm chí trong những năm gần đây, đến ngay cả cái gốc rễ của Cộng Đồng Châu Âu cũng bị “nghi ngờ”, đến đồng tiền chung Euro cũng bị đe dọa “diệt vong”, các xung khắc vì quyền lợi cá biệt của các quốc gia thành viên đã làm suy yếu vị trí của Châu Âu trên sân khấu quốc tế.

Ây thế mà tự dưng Châu Âu lại được “vinh danh” với giải thưởng Nobel Hòa bình sao ?

Có lẽ cần phải nhìn Châu Âu bằng cặp mắt của người đứng ngoài Châu Âu.

Dầu muốn dầu không, dầu với những tệ nạn hay mâu thuẩn nội bộ như thế nào đi nữa, thì hiện nay Châu Âu vẫn còn là “đất hứa” của hàng tỉ người. Hàng năm có cả triệu người dám liều với chính tánh mạng của mình vượt biển hay vượt biên để tìm cách nhập cư vào Châu Âu. Họ đến từ những vùng đất nghèo đói, cực kỳ nghèo đói, nơi mà bình quân thâu nhập đầu người mỗi ngày không đến một đô-la, nơi mà ngay đến những căn bệnh cực kỳ dễ trị như suy dinh dưỡng hay ho lao cũng trở thành nan y (giống như Châu Âu của đầu thế kỹ 19). Điều kỳ quái là phần đông các vùng đất này đều được thiên nhiên ưu đãi với những nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú (quặng mõ, dầu khí, cây rừng) ... những thứ mà Châu Âu ngày đêm liếm mép rõ rãi. Thế mà ...

Tệ hại hơn nữa là đa số những vùng đất nghèo đói này lại bị chìm ngập trong chiến tranh: chiến tranh giữa các quốc gia, chiến tranh diệt chủng, chiến tranh giữa các bộ lạc, giữa các nhóm đạo giáo ...hay đôi khi chỉ đơn thuần là vì nằm trong sách lược quân sự của các nước lớn, và nạn nhân vẫn là những người dân nghèo nàn vô tội.

Có sống trong những trại tị nạn của các nạn nhân chiến tranh ở Châu Phi, ở Châu Á, ở các vùng Trung Đông: thiếu thốn trăm bề, điều kiện vệ sinh hoàn toàn không có, an toàn tánh mạng thì cứ tùy vào "buồn vui" của các quan chức hay chính phủ của quốc gia cho họ tạm trú tị nạn ... thì mới hiểu vì sao, với những khó khăn hiện nay, Châu Âu vẫn là đất hứa của hàng tỉ con người đang quằn quại trong nghèo đói và chiến tranh.

Nếu phải so sánh Châu Âu với những vùng đất nói trên ... thì rõ ràng là Châu Âu hoàn toàn xứng đáng được vinh danh và nhận giải Nobel Hòa bình. 

Nhưng có một điều nghịch lý trong nền hòa bình lâu dài và ổn định của hơn 6 thập niên vừa qua ở Châu Âu. 

Trước những tang thương đổ vỡ ngay trên mãnh đất của mình sau Đệ II Thế chiến, những người Châu Âu đã nhanh chóng nhận thức rằng cần phải tránh tối đa chiến tranh, với bất cứ giá nào. Và Châu Âu đã làm được điều đó bằng cách ... di dời tất cả những mâu thuẩn xã hội, những khó khăn kinh tế, những bức bách môi trường ... sang những vùng đất nghèo nàn lạc hậu. 

6 thập niên hòa bình và thịnh vượng đã được trả giá không phải do chính người Châu Âu ... mà là chính những người dân của các nước nghèo nàn lạc hậu. 

Nếu không có sự bất bình đẳng trong quan hệ giữa Châu Âu và các nước nghèo nàn lạc hậu ... thì Châu Âu không thể nào phát triển kinh tế và để ổn định hòa bình trong hơn 6 thập niên qua: lấy đâu ra nhiên liệu và nguyên liệu thiên nhiên với giá rẽ mạt để phát triển kinh tế ? Rồi khi mà vấn đề môi trường trở nên bức bách ... thì Châu Âu cứ thản nhiên “chuyển nhượng công nghệ” sang các nước nghèo nạn lạc hậu, vừa bán được các cổ máy mà ở Châu Âu đã bị nghiêm cấm vì ô nhiểm, lại được mang tiếng là “hợp tác phát triển” với các nước nghèo nàn lạc hậu. Một công hai ba cái lợi. 

Mua một bán mười là tâm điểm của quan hệ kinh tế thương mãi giữa Châu Âu và các nước nghèo nàn lạc hậu: một trái chuối, một trái thơm, vốn là nông sản đại trà ở Châu Phi, Châu Á, Châu Mỹ La tinh, bán qua Châu Âu với giá chỉ vài xu một trái, cho phép người dân Châu Âu thoải mái đem lên bàn ăn những “trái cây miền nhiệt đới” mà không phảo so đo đồng lương thu nhập. Nhưng một trái táo, một trái nho, vốn là đặc sản đại trà của Châu Âu nếu đem bán qua các xứ nghèo nàn lạc hậu ....thì giá có khi còn hơn nữa tháng lương của một người lao động ở các xứ đó. Trái cây của Châu Âu mắc mỏ đến độ ... chỉ khi nào người bệnh thập tử nhất sinh thì gia đình mới dám chắt chiu hy sinh mua cho một trái táo hay một ký nho ... gọi là để tận hưởng trước khi nhắm mắt.

Giả sử như nếu trong 6 thập niên vừa qua Châu Âu phải đối đầu với các nước nghèo đói và lạc hậu trên một quan hệ bình đẳng và sòng phẳng thì thử hỏi Châu Âu có khả năng phát triển hòa bình ổn định lâu dài được hay không ? 

Cuộc đời trước sau gì thì cũng vẫn không qua được định lý cơ bản của “các bình thông nhau” trong vật lý: muốn mực nước bên này dâng cao thì mực nước bên kia phải xuống thấp, nếu mực nước bên kia không chịu thấp nữa .... thì bắt buộc mực nước bên này cũng phải “bớt cao” mà thôi. Và điều này đã xẩy ra trong khoảng trên dưới một thập niên trở lại đây: xuyên qua quá trình kinh tế hóa toàn cầu, một số nước “thứ ba” đã bắt đầu hội nhập vào thế giới tiêu dùng, mấy tỉ người mà trước đây không biết thế nào là điện lực, thế nào là xe ô-tô, thế nào là ăn diện ... thì bây giờ họ cũng biết xài ti-vi tủ lạnh, cũng sắm xe ô-tô, cũng biết ăn mặc sang trọng ... và điều này có nghĩa là một số nguồn nguyên liệu và nhiên liệu thiên nhiên đã không chảy ồ-ạt (và với giá rẽ như bèo) vào Châu Âu nữa, mà phải dừng lại để thỏa mãn yêu cầu tiêu thụ của vài tỉ người trong các nước thứ ba. Và điều này đã khiến Châu Âu đang ngày đêm lâm vào cảnh khó khăn kinh tế tài chánh, những phúc lợi xã hội bị cắt xén và bị khủng hoảng đe dọa triền miên .... và ổn định cũng bắt đầu có vấn đề.

Nếu chỉ ngồi đếm niên đại ... thì rõ ràng Châu Âu đáng được nhận giải Nobel Hòa bình với thành tích ổn định hòa bình trong hơn 6 thập niên.

Nhưng nếu phải ngồi xem lại cái “nhân” của nền Hòa bình đó, và cái “quả” của nó trên những vùng đất nghèo nàn lạc hậu thì chưa biết Nobel Hòa bình sẽ rơi vào tay ai ?

Roma, 14/10/2012